Nhuyễn sụn bánh chè: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Đau đầu gối, nghe tiếng lạo xạo khi vận động có thể là dấu hiệu của nhuyễn sụn xương bánh chè – tình trạng sụn dưới xương bánh chè bị mềm hoặc tổn thương. Nếu không điều trị sớm, bệnh dễ dẫn đến thoái hóa khớp gối, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng vận động. Cùng MSC Clinic tìm hiểu bệnh lý này qua bài viết dưới đây.

1. Nhuyễn sụn xương bánh chè là gì?

1.1. Cấu trúc khớp gối và vai trò của sụn

Khớp gối là một khớp bản lề phức tạp, được tạo thành chủ yếu bởi đầu dưới xương đùi, đầu trên xương chày và xương bánh chè. Xương bánh chè nằm ở phía trước khớp gối, có vai trò như một đòn bẩy, giúp tăng sức mạnh của cơ tứ đầu đùi khi duỗi chân.

Các thành phần cấu tạo khớp gối

Sụn khớp là một lớp mô trơn, đàn hồi, bao phủ các đầu xương. Sụn khớp có hai chức năng chính:

• Giảm ma sát: Cho phép xương bánh chè trượt êm ái trong rãnh trượt đùi khi gập và duỗi gối.
• Giảm xóc: Hấp thụ lực tác động lên khớp.

1.2. Tình trạng nhuyễn sụn khớp gối

Nhuyễn sụn xương bánh chè (chondromalacia patella) mô tả quá trình lớp sụn khớp ở mặt sau xương bánh chè bị tổn thương, mềm hóa và thoái hóa. Trong điều kiện khỏe mạnh, sụn có màu trắng đục, chắc và đàn hồi. Khi bị nhuyễn sụn, quá trình tổn thương diễn ra theo trình tự:

Mức độ	Tên gọi	Đặc điểm tổn thương sụn	Mức độ nghiêm trọng
Độ 1	Sụn mềm hóa	Sụn bị mềm hóa và phù nề nhẹ. Bề mặt sụn vẫn còn nguyên vẹn, trơn láng.	Nhẹ nhất (Giai đoạn sớm)
Độ 2	Sụn nứt rạn một phần	Xuất hiện các vết nứt, rạn nhỏ trên bề mặt sụn. Chiều rộng và chiều sâu tổn thương dưới 1.3 cm.	Trung bình
Độ 3	Sụn nứt rạn sâu	Nứt rạn sâu và rộng (trên 1.3 cm). Sụn bị bong tróc, xù xì, nhưng chưa làm lộ xương dưới sụn.	Nặng
Độ 4	Lộ xương dưới sụn	Sụn bị mất hoàn toàn, để lộ phần xương bên dưới. Các xương cọ sát với nhau.	Nghiêm trọng nhất

Các cấp độ nhuyễn sụn

2. Nguyên nhân gây nhuyễn sụn khớp gối

2.1. Nguyên nhân cơ học: Lệch trục khớp gối

Đây là nguyên nhân phổ biến nhất ở người trẻ, đặc biệt là người thường xuyên chạy bộ, chơi thể thao hoặc tập gym, bao gồm:

• Lệch trục xương bánh chè: Khi xương bánh chè không trượt đúng rãnh ở đầu xương đùi, lực ma sát tăng lên, gây mài mòn sụn phía sau bánh chè.
• Căng hoặc mất cân bằng cơ quanh khớp gối: Cơ đùi ngoài khỏe hơn cơ đùi trong khiến bánh chè bị kéo lệch ra ngoài. Lâu dần, mặt sụn tiếp xúc không đều, gây mòn và nhuyễn sụn.
• Tư thế vận động sai: Các hoạt động như chạy bộ trên địa hình dốc, leo cầu thang nhiều, squat sâu… làm tăng áp lực lên bánh chè, sụn sẽ bị mỏi và tổn thương.

Tư thế vận động sai khi tập thể dục dễ làm tăng nguy cơ nhuyễn sụn xương bánh chè

2.2. Nguyên nhân do chấn thương

• Chấn thương trực tiếp: Va đập mạnh hoặc té ngã vào mặt trước khớp gối có thể làm dập sụn, gây tổn thương tức thì. Nếu không được phục hồi đúng cách, quá trình viêm kéo dài sẽ thúc đẩy sụn yếu đi.

• Chấn thương thể thao lặp lại: Các hoạt động yêu cầu gập duỗi gối cường độ cao, lặp đi lặp lại thường xuyên (như chạy bộ, nhảy, đạp xe) gây ra các vi chấn thương sụn tích lũy, dẫn đến nhuyễn sụn theo thời gian.
• Sau phẫu thuật hoặc chấn thương dây chằng: Sau khi bị rách dây chằng chéo trước hoặc tổn thương sụn chêm, nếu khớp gối không được phục hồi chức năng đúng cách, lực phân bố lên bánh chè sẽ bị thay đổi làm tăng nguy cơ nhuyễn sụn.

2.3. Nguyên nhân do thoái hóa hoặc yếu tố tuổi tác

• Lão hóa tự nhiên: Khi tuổi tăng, lượng collagen trong sụn giảm, cấu trúc sụn trở nên giòn và dễ tổn thương hơn.
• Thoái hóa khớp gối mạn tính: Lớp sụn bánh chè và sụn lồi cầu đùi bị mòn. Tình trạng này tiến triển chậm, âm thầm và khó phục hồi hoàn toàn.
• Béo phì, thừa cân: Trọng lượng cơ thể lớn làm tăng áp lực lên khớp gối, đặc biệt là vùng xương bánh chè khi gập gối.

3. Triệu chứng nhận biết nhuyễn sụn xương bánh chè

Biểu hiện của nhuyễn xương bánh chè thường khởi phát âm thầm, dễ bị nhầm với đau khớp gối do vận động quá sức hoặc viêm khớp nhẹ. Bệnh có một số dấu hiệu đặc trưng như sau:

• Đau vùng mặt trước khớp gối: Cơn đau thường xuất hiện khi gập gối, ngồi xổm, leo cầu thang hoặc đứng dậy sau khi ngồi lâu.
• Cảm giác lạo xạo, lục cục khi gập – duỗi gối: Khi gập hoặc duỗi gối, người bệnh có thể nghe thấy tiếng dưới xương bánh chè. Đây là dấu hiệu cho thấy bề mặt sụn đã gồ ghề, không còn trơn nhẵn như bình thường.
• Cứng khớp và giảm linh hoạt: Cảm giác cứng gối buổi sáng hoặc sau khi ngồi lâu không vận động. Khi mới đứng dậy, gối khó duỗi thẳng hoặc cảm giác kẹt ở vùng trước gối.
• Sưng nhẹ quanh gối hoặc cảm giác phồng phía trước: Một số trường hợp, đặc biệt ở giai đoạn tiến triển, khớp gối có thể sưng nhẹ hoặc hơi ấm do phản ứng viêm quanh sụn tổn thương.
• Giảm sức mạnh cơ đùi: Cơ đùi trước (đặc biệt là cơ đùi trong) có xu hướng yếu dần, khiến người bệnh khó đứng dậy bằng một chân, leo cầu thang hoặc giữ thăng bằng lâu.

Nhuyễn sụn xương bánh chè đặc trưng bằng cơn đau vùng mặt trước gối

Phân biệt với các bệnh lý khác:

• Viêm khớp gối: thường sưng nhiều, đau cả khi nghỉ, có thể kèm sốt hoặc viêm dịch khớp.
• Rách sụn chêm: đau lan sâu trong khớp, có cảm giác kẹt khớp hoặc bị khóa khi vận động.
• Thoái hóa khớp gối: thường gặp ở người lớn tuổi, đau lan tỏa, có tiếng lạo xạo rõ khi đi lại.

4. Chẩn đoán nhuyễn sụn xương bánh chè

Để xác định chính xác bệnh nhuyễn sụn xương bánh chè, bác sĩ cần kết hợp giữa khai thác triệu chứng, khám lâm sàng và cận lâm sàng hình ảnh học.

Khai thác bệnh sử và triệu chứng lâm sàng

Bác sĩ sẽ hỏi chi tiết về thời gian khởi phát đau, yếu tố làm tăng/giảm đau, đặc thù nghề nghiệp hoặc bộ môn thể thao thường chơi. Bên cạnh đó là hỏi về tiền sử chấn thương, phẫu thuật hoặc bệnh lý khớp gối trước đó. Những thông tin này giúp định hướng bệnh cơ học hay chấn thương lặp lại.

Khám lâm sàng

Một số nghiệm pháp thường dùng:

• Test ấn xương bánh chè (Clarke’s test): Bác sĩ dùng tay ấn nhẹ lên xương bánh chè rồi yêu cầu bệnh nhân co cơ đùi. Nếu thấy đau mặt trước gối hoặc cảm giác ma sát, gợi ý nhuyễn sụn.
• Test di động bánh chè: Kiểm tra khả năng trượt của xương bánh chè trong rãnh đùi. Nếu trượt kém hoặc lệch ra ngoài thì nghi ngờ lệch trục, nguyên nhân cơ học.
• Quan sát dáng đi, trục chân: Gối chữ X, bàn chân bẹt hoặc yếu cơ đùi trong là yếu tố nguy cơ rõ ràng.
• Khám sức mạnh cơ tứ đầu đùi: Cơ yếu hoặc teo cơ là dấu hiệu gián tiếp của tổn thương kéo dài.

Chẩn đoán bằng hình ảnh:

• X-quang khớp gối: Giúp đánh giá vị trí bánh chè, tình trạng lệch trục, thoái hóa xương hoặc bất thường cấu trúc. Tuy nhiên, X-quang thường không thấy rõ tổn thương sụn.
• MRI (Cộng hưởng từ khớp gối): Là phương pháp chẩn đoán chính xác nhất hiện nay, giúp nhìn rõ mức độ nhuyễn sụn (phân độ Outerbridge), vùng sụn mòn, bong tróc, viêm dưới sụn, các tổn thương phối hợp như viêm màng hoạt dịch, lệch trục bánh chè, rách sụn chêm, tổn thương dây chằng…
• Nội soi khớp: Đánh giá chính xác mức độ tổn thương sụn, xác định nguyên nhân gây lệch trục xương bánh chè, hỗ trợ thực hiện phẫu thuật sửa chữa như cắt bỏ sụn hỏng, giải phóng dây chằng để giảm áp lực lên khớp hoặc thực hiện ghép sụn.

Hình chụp MRI khớp gối

5. Điều trị nhuyễn sụn xương bánh chè

Điều trị nhuyễn sụn xương bánh chè phụ thuộc vào mức độ tổn thương sụn, nguyên nhân gây lệch trục và thời gian bệnh tiến triển. Mục tiêu là giảm đau, giảm viêm, phục hồi chức năng khớp và ngăn tiến triển thành thoái hóa khớp gối.

5.1. Nghỉ ngơi và tránh quá tải khớp gối

Khi bị nhuyễn sụn xương bánh chè, lớp sụn dưới xương bánh chè đã bị mềm hoặc tổn thương, vì vậy cần giảm tối đa áp lực lên khớp gối để tránh sụn hư tổn nặng thêm:

• Hạn chế các tư thế gây gập gối sâu như ngồi xổm, quỳ gối, leo cầu thang hoặc ngồi lâu ở tư thế co gối.
• Nên kết hợp nghỉ ngơi nếu phải di chuyển nhiều, tránh đứng hoặc đi liên tục quá lâu.
• Có thể sử dụng nẹp hoặc đai hỗ trợ khớp gối khi vận động, giúp giảm tải và giữ ổn định xương bánh chè.
• Chườm lạnh (đầu giai đoạn viêm sưng): Giúp giảm sưng, giảm đau, co mạch, hạn chế viêm. Mỗi lần chườm 10-15 phút, 2-3 lần/ngày.
  
• Chườm ấm (giai đoạn mạn tính): Giúp thư giãn cơ, tăng tuần hoàn, giảm cứng khớp. Có thể chườm ấm bằng khăn hoặc túi nhiệt trước khi tập luyện để tăng hiệu quả.

Chườm lạnh khớp gối giúp giảm viêm và sưng

5.2. Vật lý trị liệu

Đây là phương pháp điều trị giúp củng cố cơ quanh gối, đặc biệt là cơ tứ đầu đùi, nhằm tăng độ vững và giảm ma sát giữa xương bánh chè với đùi:

• Bài tập co duỗi gối nhẹ: Giúp duy trì tầm vận động và lưu thông dịch khớp.
• Bài tập nâng chân thẳng: Giúp thư giãn gân cơ, giảm đau do căng tức.
• Đạp xe chậm hoặc bơi lội: Giúp vận động khớp gối nhẹ nhàng mà không chịu áp lực nặng.
• Tập giãn cơ và kéo dài cơ đùi sau: Giảm căng kéo, giúp đầu gối vận động êm hơn.

Lưu ý: Nên thực hiện theo hướng dẫn của kỹ thuật viên vật lý trị liệu, tránh tự tập quá sức khiến tổn thương nặng hơn.

Bài tập co duỗi gối giúp thư giãn khớp gối

5.3. Dùng thuốc

Thường được sử dụng trong giai đoạn đau hoặc viêm nhiều:

• Thuốc giảm đau, kháng viêm không steroid (NSAIDs): Giúp giảm đau nhanh, chống viêm hiệu quả (ibuprofen, diclofenac, celecoxib…).
• Thuốc giảm đau thông thường: Paracetamol có thể được dùng khi đau nhẹ.
• Thuốc giãn cơ: Giúp giảm co cứng cơ quanh gối, hỗ trợ vận động tốt hơn.
• Thuốc bổ sung tái tạo sụn: Glucosamine, chondroitin, vitamin D, canxi… giúp nuôi dưỡng và phục hồi sụn khớp.

Lưu ý: Tuân thủ chỉ định của bác sĩ về thời gian và liều lượng dùng thuốc, tránh lạm dụng vì có thể ảnh hưởng đến chức năng dạ dày, thận.

5.4. Tiêm nội khớp

• Tiêm acid hyaluronic (HA): Bổ sung độ nhớt cho dịch khớp gối, làm giảm ma sát giữa xương bánh chè và rãnh trượt đùi, từ đó giảm đau hiệu quả và cải thiện tầm vận động khớp. Tiêm HA phù hợp với nhuyễn sụn mức độ nhẹ đến vừa.
• Tiêm PRP (huyết tương giàu tiểu cầu): PRP được điều chế từ máu tự thân của bệnh nhân, chứa nồng độ tiểu cầu và các yếu tố tăng trưởng cao. Khi tiêm vào khớp, các yếu tố tăng trưởng này giúp kích thích sự phục hồi và tái tạo của tế bào sụn, đồng thời giảm viêm và giảm đau nhanh chóng.
• Tiêm corticoid: Corticoid là thuốc kháng viêm mạnh, có tác dụng ức chế phản ứng viêm trong màng hoạt dịch khớp gối đang bị kích thích do nhuyễn sụn. Tiêm corticoid giảm nhanh cơn đau và sưng tấy cấp tính, giúp bệnh nhân tiến hành vật lý trị liệu dễ dàng hơn.

Lưu ý: Lạm dụng tiêm Corticoid hoặc tiêm sai kỹ thuật có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng như teo sụn khớp, hoại tử xương, làm suy yếu gân, dây chằng (tăng nguy cơ đứt gân) và tăng nguy cơ nhiễm trùng khớp.

Tiêm HA khớp gối giúp bổ sung chất nhờn, cải thiện tầm vận động khớp

5.5. Phẫu thuật (trong trường hợp nặng)

Khi sụn tổn thương nặng, khớp biến dạng hoặc đau kéo dài không đáp ứng điều trị nội khoa, bác sĩ sẽ cân nhắc tình trạng bệnh và thể trạng người bệnh để đưa ra các phương pháp phù hợp:

• Nội soi làm sạch khớp: Loại bỏ mô sụn hư, mảnh vụn gây cản trở.
• Khoan kích thích mọc sụn mới: Kích thích cơ thể tự tạo mô sụn thay thế.
• Ghép sụn tự thân hoặc nhân tạo: Giúp phục hồi vùng sụn bị hư tổn nghiêm trọng.
• Điều chỉnh trục xương bánh chè: Cắt – nắn để đưa bánh chè về vị trí đúng, giúp giảm ma sát khi vận động.

Sau phẫu thuật, người bệnh cần tiến hành vật lý trị liệu phục hồi chức năng khớp gối từ 3-6 tháng để đảm bảo tái tạo sụn tốt và tránh tái phát.

Phẫu thuật điều trị nhuyễn sụn xương bánh chè cần thời gian dài để phục hồi

6. Thăm khám điều trị bệnh lý Cơ xương khớp tại MSC Clinic

Tại MSC Clinic, đội ngũ bác sĩ chuyên khoa Cơ xương khớp – Chấn thương thể thao đã tiếp nhận và điều trị thành công nhiều trường hợp tổn thương cơ xương khớp nói chung và khớp gối nói riêng, từ những chấn thương nhẹ do vận động sai tư thế đến các ca phức tạp cần phục hồi chức năng chuyên sâu. 

Mỗi bệnh nhân được bác sĩ chuyên khoa khám 1:1, kết hợp chẩn đoán hình ảnh để xác định chính xác nguyên nhân đau và mức độ tổn thương. Từ đó, bác sĩ xây dựng phác đồ điều trị riêng biệt, phù hợp với tình trạng, độ tuổi và nhu cầu vận động của từng người.

Đội ngũ chuyên gia đầu ngành

Đứng đầu là BSCKII Trần Trọng Thắng – Giám đốc chuyên môn MSC Clinic, nguyên Phó Giám đốc Bệnh viện Phục hồi chức năng Hà Nội. Bác sĩ Thắng là chuyên gia trong các lĩnh vực cơ xương khớp, chấn thương chỉnh hình và phục hồi chức năng, đặc biệt có nhiều kinh nghiệm điều trị chấn thương khớp gối và vận động viên thể thao.

Bệnh nhân được thăm khám 1:1 với bác sĩ Trần Trọng Thắng

Ngoài ra MSC Clinic còn tập hợp đội ngũ bác sĩ chuyên gia hàng đầu như PGS.TS.BS Nguyễn Mai Hồng – Nguyên Trưởng khoa Cơ xương khớp, Bệnh viện Bạch Mai; ThS.BS Nguyễn Trần Trung – Phó Trưởng khoa Cơ xương khớp, Bệnh viện E;….

Ứng dụng Y học tái tạo tiên tiến

MSC Clinic là một trong số ít đơn vị tư nhân được Bộ Y tế cấp phép thực hiện tiêm nội khớp trong điều trị bệnh lý cơ xương khớp. Phòng khám áp dụng tiêm PRP (huyết tương giàu tiểu cầu), huyết tương tăng trưởng nội sinh và M-MSC Therapy – công nghệ y học tái tạo hiện đại giúp kích hoạt khả năng tự chữa lành của cơ thể, tái tạo mô sụn, gân và dây chằng bị tổn thương.

Các phương pháp này không chỉ giúp giảm đau tạm thời, mà còn phục hồi cấu trúc và chức năng khớp gối từ gốc, giảm nguy cơ phẫu thuật trong tương lai.

Tiêm huyết tương giàu tiểu cầu PRP hỗ trợ điều trị nhiều tình trạng bệnh lý cơ xương khớp

Kết hợp phục hồi chức năng chuyên sâu

Mỗi bệnh nhân đều được hướng dẫn bài tập vật lý trị liệu phục hồi chức năng cùng chuyên viên chuyên biệt:

• Tập kéo giãn – tăng sức mạnh cơ quanh khớp gối.
• Cải thiện thăng bằng, biên độ cử động và hiệu quả vận động.
• Giúp người bệnh trở lại thể thao hoặc sinh hoạt bình thường trong thời gian ngắn hơn.

Bệnh nhân tại MSC Clinic được hướng dẫn tập vật lý trị liệu với chuyên gia

Trang thiết bị hiện đại – môi trường đạt chuẩn quốc tế

• Máy siêu âm và X-quang kỹ thuật số cho hình ảnh rõ nét, hỗ trợ chẩn đoán chính xác vùng tổn thương.
• Máy xung kích, xung điện trị liệu, thiết bị phục hồi vận động giúp giảm đau và kích thích tái tạo mô hiệu quả.
• Phòng tiêm nội khớp vô trùng được thiết kế theo tiêu chuẩn phòng phẫu thuật, đảm bảo an toàn tối đa trong quá trình điều trị.
• Không gian thăm khám và tập phục hồi rộng rãi, sáng, thông thoáng, được thiết kế tối ưu cho quá trình vận động, nghỉ ngơi và phục hồi.

7. Phòng ngừa nhuyễn sụn xương bánh chè

Để phòng ngừa nhuyễn sụn xương bánh chè, mấu chốt là giảm áp lực và cân bằng lực tác động lên khớp gối, đặc biệt là xương bánh chè:

• Giữ tư thế vận động đúng: Khi chạy, leo cầu thang, squat giữ trục hông – gối – cổ chân thẳng. Tránh ngồi xổm sâu, gập gối quá 90°, ngồi lâu co gối hoặc vắt chéo chân. 
• Tăng cường cơ đùi và cơ hông: Tập cơ đùi trong và cơ mông – hông để ổn định xương bánh chè. Ưu tiên các bài: nâng chân duỗi thẳng, đạp xe nhẹ, bơi, yoga… 
• Kiểm soát cân nặng: Giảm cân giúp giảm áp lực lên khớp gối (1kg trọng lượng tương đương 3-4kg tải trọng lên khớp gối). 
• Chọn giày và bề mặt sân tập phù hợp: Dùng giày có kích thước phù hợp, đệm mút  tốt để hỗ trợ vòm bàn chân. Sử dụng lót chỉnh hình nếu có tình trạng bàn chân bẹt. Tránh tập luyện thể chất trên bề mặt cứng. 
• Khởi động và giãn cơ đầy đủ: Khi tập luyện hoặc chơi thể thao, nên khởi động 5-10 phút trước khi tập, kéo giãn sau khi tập để tránh vi chấn thương. 
• Điều chỉnh cường độ tập luyện: Không tăng khối lượng bài tập đột ngột. Ngừng vận động khi thấy đau, chườm lạnh và nghỉ ngơi hợp lý. 
• Bổ sung dinh dưỡng cho sụn khớp: Ưu tiên thực phẩm giàu collagen, omega-3, vitamin C, D, canxi. Uống đủ nước, có thể bổ sung glucosamine – chondroitin theo tư vấn bác sĩ. 
• Khám sớm khi có dấu hiệu đau gối: Nên đi khám với bác sĩ chuyên khoa cơ xương khớp ngay khi có các dấu hiệu nghi ngờ. Vật lý trị liệu sớm giúp chỉnh trục, phục hồi cơ và ngăn tổn thương tiến triển.

Bổ sung các thực phẩm tốt cho xương khớp giúp tăng cường sụn khớp

Thời gian điều trị nhuyễn sụn xương bánh chè phụ thuộc vào mức độ tổn thương và phương pháp áp dụng, thường kéo dài từ 1-3 tháng để thấy kết quả rõ rệt. Với các trường hợp phẫu thuật cần 6-12 tháng để phục hồi vận động hoàn toàn.

Với các thông tin được chia sẻ trên đây, hy vọng bạn đã nắm được nhuyễn sụn xương bánh chè là gì? Để được tư vấn thăm khám về tình trạng nhuyễn sụn xương bánh chè hoặc các bệnh lý cơ xương khớp khác, bạn vui lòng liên hệ với:

PHÒNG KHÁM MSC INTERNATIONAL CLINIC

Hotline: 0975 576 376

Địa chỉ:

• MSC Hà Nội: TT20-21-22, 204 Nguyễn Tuân, Phường Thanh Xuân, Thành phố Hà Nội.
• MSC Quảng Ninh: A12-01 KĐT Monbay, Phường Hạ Long, Tỉnh Quảng Ninh.

Fanpage:

• MSC Hà Nội: https://www.facebook.com/mscclinicvn
• MSC Quảng Ninh: https://www.facebook.com/MSCClinicQN

source https://mscclinic.vn/nhuyen-sun-banh-che/